XUTBA.UZ

XUTBA.UZ

WWW.XUTBA.UZ



Ўзбекистон Мусулмонлари идораси
Фарғона вилояти Қўқон шахар Шайх Ул-Ислом жомеъ масжидининг расмий веб сахифаси

Манзил: Ўзбекистон Республикаси Фарғона вилояти Қўқон шахар, Янги хаёт 49

  • БОШ САҲИФА
  • ИСЛОМ
    • ИЙМОН
    • НАМОЗ
      • ПОКЛИКТАҲОРАТ
      • АЗОН
      • НАМОЗ ЎҚИШ ТАРТИБИ
      • ФОТИҲА СУРАСИ ВА ЗАМ СУРАЛАР
      • ДУО ВА ЗИКР
    • РЎЗА
      • ФАРЗ
      • НАФЛ
    • ЗАКОТ
    • ҲАЖ
  • ҚУРЪОН
    • ТАФСИР
    • ТАЖВИД
    • ҚИРОАТ
  • СИЙРАТ
    • СИЙРАТ САЛНОМАСИ
  • МУТОЛАА
    • ЖУМУЪА МАВЪИЗАЛАРИ
    • МАҚОЛАЛАР
    • КИТОБЛАР
      • КУТУБХОНА
      • ОБУНА
    • ЖУРНАЛЛАР
      • ОМИНА
      • ҲИЛОЛ
    • ИЛОВАЛАР
  • МЕДИА
    • КЎРСАТУВЛАРДарслик
      • БИТИКЛАР МУТОАЛАСИ
      • КУРЪОНИ КАРИМНИ УРГАНАМИЗ
      • ОЛТИН СИЛСИЛА
      • СУРАГАН ЭДИНГИЗ
    • ЎЗБЕКИСТОН ҚУРЪОН МУСОБАҚАСИ
      • 2018
  • ТАСВИР
    • 2019 — ЎҚУВ СЕМИНАРИДАН ФОТО ЛАВҲАЛАР
    • МУБОРАК РАМАЗОН — 2019
      • Шайхул-Ислом жомеъ масжидида Рамазон шукухи
      • Саидаҳмадхон хожи жомеъ масжидида Рамазон шукухи
      • Дегрезлик жомеъ масжидида Рамазон шукухи
      • Зайнул-Обидин жомеъ масжидида ХАТМОНА
      • Шайхон жомеъ масжидида ХАТМОНА
    • МУБОРАК РАМАЗОН — 2018
      • «Шайхул-Ислом» масжидида Рамазон шукухи
      • «Дегрезлик» масжидида Тарових намози
      • «Хадя хожи» масжидида Рамазон шукухи
      • «Саодат» масжидида Рамазон шукухи
      • «Шайхул-Ислом» масжидида (Хатмона)
      • «Дегрезлик» масжидида (Хатмона)
    • ДЕГРЕЗЛИК МАСЖИДИДА ЎЗБЕКИСТОН ҚУРЪОН МУСОБАҚАСИ — 2018
  • МАСЖИДЛАР
    • ШАЙХУЛ-ИСЛОМ ЖОМЕЪ МАСЖИДИ
    • «ЗИНБАРДОРИЙ» МАДРАСАСИ
02 04 2019 - 8:56 / - Мақола

АҚЛНИНГ ҲАДДИ ВА ЎРНИ

Ақл ва унинг сифати тўғрисида одамлар турлича фикрда бўлишган. Бир тоифа ақлни латиф жавҳар, у туфайли хабар ва маълумотларни ажратиб олинади, дейди. Бу фикр тарафдорлари ақлнинг асл жойи қаерда бўлиши тўғрисида ихтилоф қилишди. Бир тоифа ақлнинг жойини мия, уни ҳис этиш ўрни деса, бошқа бир тоифа ақлнинг жойини қалб дейди ва уни ҳаётнинг манбаи ва сезгилар асосидир, деб таърифлади. Ақлни латиф жавҳардир, деган фикр икки жиҳатдан тўғри эмас:

Биринчидан, жавҳарлар бир-бирига ўҳшаш бўлиб, бири тақозо этмаганини бошқа бири тақозо этиши мумкин эмас. Агар бири тақазо этганини бошқа бири тақозо этса, оқил киши ўзи тирик бўла туриб ақлнинг мавжуд бўлишидан беҳожат бўларди.

Иккинчидан, жавҳарнинг ўз-ўзича мавжуд бўлиши тўғридир. Агар ақл жавҳар бўлса, унинг ақлсиз кишида бўлишини инкор этиб бўлмасди. Худди ақлсиз жисм бўлиши жоиз бўлганидек. Мана шу икки сабаб туфайли ақлни жавҳар дейиш тўғри эмас.

Яна бир тоифанинг ақл бир нарсанинг моҳиятини идрок этувчи, деб айтган фикрини олдингисидан хақиқатга яқинрок десак-да, яна бир жиҳатдан унга қўшилиб бўлмайди. Чунки ид­рок жонли мавжудотга хос сифатдир. Ақл эса араз бўлиб, ид­рок араз бўла олмайди. Ҳолбуки, идрок жонли мавжудот сифатларидан биридир.

Ақл араздир (араз — ўз-ўзича мавжуд бўла олмай, мавжуд бўлиш учун асосга муҳтож нарса. Масалан, намоён бўлиш учун ўрин-маконга боғлиқ ранглар каби -тарж).

Идрок араз бўла олмайди. Чунки араз тирик нарса эмас. шундай экан, жонсиз нарсага лаззатланувчи, оғрикни сезувчи ва хоҳловчи, деган сифатни бериш тўғри эмас. Яна бир тоифа мутакаллимлар ақлни зарурий илмлар йиғиндиси, дейди. Бу таърифнинг умумийлик ва эҳтимолликни қамраб олганини инобатга олсак, уни аниқ таъриф деб бўлмайди. Чунки таърифнинг вазифаси ўзидан умумийлик ва эхтимолликни кетказиш туфай­ли маҳдудликни очиб беришга каратилган.

Яна бир тоифа аклни идрок этиладиган нарсаларнинг энг за-рурларини билишдир, дейди. Бу саҳиҳ қавл бўлиб, у икки турдан иборат. Юқорида айтиб ўтилганидек, зарурини билиш икки хил:

Биринчиси, сезги аъзолари пайқаши билан хосил бўладиган нарса.

Иккинчиси, туғилганидан бошлаб инсон табиатида мав­жуд бўлган нарса.

Ҳис этиш аъзолари пайқашидан юз берадиган нарса кўриш оркали идрок этиладиган манзара, эшитиш орқали идрок этиладиган товушлар, татиб кўриш билан билинадиган таъмлар, ҳидлаш орқали сезиладиган бўйлар ва ушлаш орқали пайқаладиган нарсага ўҳшайди. Агар инсон сезги аъзолари ёрдамида бу нарсани идрок этса, илмнинг шу тури унга собит бўлади. Чунки кўзни юмган вақтда идрок этмаслик ва шу туфайли маълумотга эга бўлмаслик инсонни ақли комил бўлишдан чиқара олмайди. Чунки сезги аъзосини ишлатиш ҳолатидан аён бўладики, агар идрок этса, муайян маълумотга эга булади.

Дунё ва дин одоби китобидан

Қўшимча мутолаа учун тавсия

Касаллик ва шифо Аллоҳнинг борлигига моддий далилдир
ТАҲОРАТ НИМА?
Тирикларга ибрат марҳумлар

РУКНЛАР

  • Хабар
  • Мақола
  • Мутолаа
    • Тавсиялар
    • Биласизми?
    • Хутба
  • Жумуъа мавъизалари
  • Илм
    • Қуръон
    • Китоб
    • Юртимиз уламолари
  • Адабиёт
    • Абадий ёд эру асли Адабиётинг
    • Ўзбек зиёлилари
    • Ватан
    • Қасида
    • Шеър

Янги мақолалар

  • Насронийни мусулмонга айлантирган салом

  • ТИЛ ОФАТЛАРИ

  • ЧЎПОН ЙИГИТ

  • НАМОЗГА ОИД МАСАЛАЛАР БАЁНИ

  • Илмли ёшлар – юрт келажаги

ИЗЛАШ

КАЛИТ СЎЗ

2018 2019 Дин Ислом динининг моҳияти Кибр Меъёр Мохи рамазон Неъмат Омонат Рост Сийрат Соф ислом Устоз Хатмона амаллар ватан гап дуо ибодат илм ислоҳ китоб кўришиш мазхаб махаббат мехр муаллим намоз огоҳ бўлинг одоб она ота падар ризқ рўза сабр соғинч тарих таровиҳ фурқон хайит хизмат шифо шукр қуръон

БЎЛИМЛАР

  • Бош саҳифа
  • ИСЛОМ ДИНИ
  • ИЛОВАЛАР

МУТОАЛАА

  • Хабарлар
  • Мақолалар
  • Тавсиялар
  • Жумуъа мавъизалари
  • ИМОМЛАР ИЖОДИДАН
  • Биласизми?

АЛОҚА

  • Қўқон шахар, Янги хаёт 49
  • Fax: 5416052
  • maktub@xutba.uz
  • xutba.uz

ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАР

  • Telegram
  • YouTube
  • Instagram
  • Twitter
  • Facebook
  • Messenger
XUTBA.UZ

© 2017-2021 Xutba.uz | Барча хуқуқлар химояланган.
Сайтдан маълумот олинганда манба кўрсатилиши шарт.
ЎзМАА интернет-ОАВ гувоҳномаси рақами: 1264

Юқори