РАД ЭТИШ.
Ушбу материал юқори технологияларга бағишланмаган, аммо дунёдаги ҳозирги вазият билан боғлиқ ҳолда, ҳар биримиз учун қизиқиш уйғотади. Коронавируслар инсониятга 50 йилдан ортиқ вақтдан бери маълум, аммо узоқ вақт давомида улар жиддий қабул қилинмаган.
Хўш, ҳодиса қандай юз берган эди …
2016 йилда мактаб ўқитувчиси Афинадаги шифохонанинг фавқулодда ёрдам бўлимига юборилади. Тамаки истеъмол қилмайдиган бемор жуда ғалати аломатларга эга эди: Иситма, қуруқ йўтал ва қаттиқ бош оғриғи. Беморнинг ўпкасини текширгандан сўнг, шифокор чап ўпкада муаммоларни топди ва кўкрак қафаси рентгенограммаси бирон бир нарса нотўғри эканлигини тасдиқлади.
Бу бактериал пневмония касаллиги деб ўйлаган шифокорлар беморни антибиотиклар билан даволашни бошладилар. Аммо кейинги икки кун ичида аёлнинг аҳволи ёмонлашди ва пневмония учун лаборатория текшируви салбий бўлди.
Натижада, ўқитувчини турли хил мумкин бўлган касаллик сабабчилари, жумладан гриппнинг турли штаммлари, жиддий нафас олиш касалликларини келтириб чиқарадиган бактериялар учун синовдан ўтказилди. SARS ва MERS учун ўтказилган тестлар каби, ҳаммаси салбий натижага қайтди.
Фақат битта синов ижобий бўлди. Натижа шифокорларни ҳайратда қолдирди. Беморга 229Е инфекцияси ташхиси қўйилган, бу инсон учун биринчи хавфли бўлмаган коронавирус.
У 1965 йилда Чикаго университети тадқиқотчилари томонидан кашф этилган.
Илгари коронавируслар қандай даволанган
Коронавирус турлари:
a — HCoV-229E,
b — HCoV—NL63,
c — HCoV-OC43
d — HCoV-HKU1
Икки йилдан сўнг аниқланган Коронавирус 229Е, шунингдек ОС-43 коронавирус одамлар ва ҳайвонларда ўткир респиратор касалликларнинг қўзғатувчи моддалари қаторига киритилган, аммо улар ўта хавфли вирусли инфекциялар деб ҳисобланмаган.
Оммавий ахборот воситаларининг катта қизиқишига қарамай, илмий жамоатчилик тадқиқотларга етарлича эътибор бермайдилар. Матбуотнинг ёзишича, фан умумий совуқни енгиш учун имкониятни уч баравар оширди, олимлар эса коронавирусларга этарлича эътибор бермайдилар.
229Е ва ОC43 коронавируслари одамларга нисбатан энгил касалликларни келтириб чиқарганлиги сабабли, шифокорлар уларни бошқа вируслардан келиб чиққан совуқ каби даволашлари мумкин эди. 2003 йилда SARS пайдо бўлгунга қадар бу 40 йил давом этди.
Қандай янги коронавируслар пайдо бўлди
2002 йилда Хитойда бошланган ва 29 мамлакатга тарқаладиган SARS нинг тарқалиши глобал соғлиқни сақлаш учун муҳим чақириқ бўлди. Охир оқибат ушбу SARS касаллиги атиги 8,096 кишини юқтирганлиги тасдиқланган бўлса ҳам, унга 774 та ўлим сабаб бўлган.
Ўлимнинг бундай юқори даражаси тиббий ҳамжамиятни коронавирус мутатсияларига алоҳида эътибор бериш вақти келганига ишонтирди.
Шифокорлар одамларда жиддий нафас олиш йўллари инфектсиясини келтириб чиқарадиган янги вирусларни аниқладилар: SARS-Cov (Severe acute respiratory syndrome coronavirus ёки оғир ўткир респиратор синдромни келтириб чиқарувчи коронавирус) ва MERS-Cov (Middle East respiratory syndrome coronavirus — Яқин Шарқ нафас олиш синдромини келтириб чиқаради).
2000-йиллардаги воқеалар ва худди шу юнон беморида коронавируслар ниҳоятда мураккаб ва генетик даражада нисбатан осонликча ўзгариши мумкинлигини исботлайди. Вируслар ҳам худди шу ҳужайрада осонгина қайта шаклланиши мумкин. Бундай мутатциялар ҳозирги пандемияни келтириб чиқарган коронавирусга олиб келиши мумкин.
Вактсинани қанча кутиш керак?
Коронавируслар йиллар давомида мутатсияга учрайди
Россиялик мутахассисларнинг фикрига кўра, янги коронавирус учун вакцина жорий йил охирида ёки келгуси йилнинг бошида яратилиши мумкин, аммо уни қўллаш вақти кўнгиллилар томонидан ўтказилган тест натижаларига боғлиқ бўлади.
Америкалик миллиардер Билл Гейтс Би-би-сига берган интервюсида бутун дунё эпидемияларга қарши маблағ билан таъминланганини айтди.
Ҳа, биз янги вактсиналарни ишлаб чиқишда ёрдам берган CЕПИ — Эпидемияга тайёргарлик бўйича инноватсион коалицияни яратдик. Аммо бу биз қила оладиган нарсанинг атиги 5%ни ташкил этади
— Билл Гейтс
Шу билан бирга, янги эпидемиялар ва Юнонистонда биринчи коронавирус топилган ғайриоддий ҳолат тадқиқотни кучайтириши керак эди, аммо, афсуски, бундай бўлмади.
Келажак учун катта сабоқ бўлиб қолади.
