Киши ҳаётда турли-туман ҳолатларга тушади. Инсон баъзида қувончдан боши осмонга етса, баъзан ёруғ олам кўзига зимистон бўлиб туюлади. Бундай пайтларда кўпчилик, айниқса, ёшлар ўзларини омадсиз, нотавон ҳис қиладилар. Омадсизлик аламларига дош беролмай, турли бўлмағур чоралар воситаси ила аламдан чиқмоққа ҳаракат қиладилар. Ваҳоланки, оддий тафаккур кўз билан кўринса ҳам, инсон умри бир текисда, равон ўтавермаслигини, бахтиёр кунларда машаққатлар эҳтимоли йўқолмаганини, уқубатли дамларда эса яхши кунлар умиди сўнмаганини кўриш мумкин. Бинобарин, бахтли онларда ховлиқмаслик, кулфат ва машаққатга йўлиққанда эса, бахтиёр кунлар яна келажагини ёдда тутмоқ ва шунга биноан сабр-тоқат, қаноатни қўлдан бермаслик катта фазилат саналади.
Исломда сабр ахлоқий фазилатлардан бўлиб, мусулмон кишининг руҳий таянчларидан биридир. У мусулмонлар қалбига сукунат ва хотиржамлик солиб, алам бераётган дардига малҳам бўлади. Сабрли киши қийинчиликларни сабот билан қарши олади, уни «Аллоҳ тарафидан» юборилган «синов» деб билади. Чуқурроқ ўйлаб кўрилса, албатта, ҳар бир қийинчилик ортида ажойиб ҳикматлар ётади. Шундай пайтда жоҳил киши хафа бўлади, ўзини ҳар ёнга уради, ғам-ғуссага ботади. Аммо оқил Аллоҳ тарафидан юборилган бу қийинчиликлар орасидан ҳам ўзига яхшиликни топишга уринади. Агар сабр бўлмаса, етган балолардан инсон ҳалок бўлиши ва ҳаётдан ортда қолиши турган гап. Сабр руҳий ҳаёт билан моддий ҳаётни ажратиб турувчи бир нарсадир. Шунинг учун ҳам, Қуръон сабрга катта аҳамият бериб, уни мақтаган, обрўсини кўтарган ва сабрли кишиларни «жуда ҳам ажойиб кишилар» деб атаган. Сабр барча фазилатларнинг онаси хисобланади. Чунки, у инсон қалбида яхшилик малакасини оширади. Ҳар бир фазилат сабрга муҳтождир.
Сабр сўзининг маъноларидан бири танглик ила ўзини тутиб туришдир.
Сабрнинг тарифида:
— Сабр нафсни қайғу ва аччииқланишдан, тилни шикоятдан ва аъзоларни ташвишдан тутиб туришдир.
— Сабр нафснинг фозил ахлоқларидан бири бўлиб, қилиниши яхши ва гўзал бўлмаган нарсалардан сақланишдан иборатдир.
— Сабр Қуръон ва Суннат аҳкомларида собит туришдир.
— Сабр бало етганда гўзал одоб ила туришдир.
— Сабр изтироб пайтида қалбнинг собит туришидир.
Ибн Қайюм айтади:
«Сабр ўзи боғланган нарса эътиборидан уч қисмга бўлинади: Амр ва тоатларни адо этишга сабр. Наҳий ва хилофларни қилмасликка сабр. Қазои қадарга рози бўлишга сабр».
Сабр Аллоҳ таоло томонидан бандага инъом этилган энг катта ва кенг ато ҳисобланади. Сабрли киши ризқнинг озига ҳам, йўқчиликка ҳам чидаб, ўзини хор қилмай, бошини тик тутиб кун кўради. Сабр неъматидан бебахра банда эса, дунёнинг ярмига эга бўлса ҳам, очкўзлигини билдириб қўяди.
Мусулмон одам Аллоҳ таоло томонидан берилган етарли ризққа сабр қилиб қаноатли бўлиб ўтса, дунёдаги энг катта нажоатга эришган шахс бўлади.
Аллоҳ таоло айтади:
«Ва сабр қилган пайтларида улардан Бизнинг амримиз ила ҳидоятга бошлайдиган пешволар чиқардик. Улар Бизнинг оятларимизга аниқ ишо-надилар», деган («Сажда», 24).
Сабрнинг фойдаларидан:
1. Сабр оғир вазиятларда нафсни тутишга ёрдам беради.
2. Сабр моддий ва маънавий талабларни амалга оширишда шошилишга ва қўполликнинг олдини олишда қўл келади.
3. Сабр ғазабни қўзғайдиган нарсалар содир бўлганда ўзини тутиб олишга ёрдам беради.
4. Сабр хавф туғилганда ўзини ўнглаб олишга ёрдам беради.
5. Сабр таъмагирлик қўзийдиган вазиятларда ўзини ўнглаб олишда асқотади.
6. Сабр моддий ва маънавий яхшиликларга эришиш йўлидаги жисмоний ва руҳий аламларга чидашга ёрдам беради.
7. Сабр иймон баркамоллигини ва Ислом гўзаллиги далилидир.
8. Сабр қалбда ҳидоят ҳосил қилишга ёрдам беради.
9. Сабрнинг самараси Аллоҳ таолонинг ва одамларнинг муҳаббатидир.
10. Сабр ер юзида таскин топиш сабабчисидир.
11. Сабр жаннатга эришиш ва дўзаҳдан қутилишдир.
12. Сабр Аллоҳ таоло билан бирга бўлишдир.
13. Сабр қиёмат кунидаги катта қўрқинчдан омонликдир.
14. Сабр мардлик ва яхши оқибатнинг аломатидир.
15. Сабр Аллоҳ таолонинг раҳмати ва барокатидир.
Назокат
«ОМИНА» ижтимоий-маърифий электрон журналидан
